معرفی 7 نوع ریسک دیجیتال و روش‌های مدیریت آن‌ها

مدیریت ریسک فرآیند شناسایی و ارزیابی ریسک‌هایی است که به طور بالقوه می‌توانند بر اهداف سازمان تأثیر بگذارند. در این عملیات احتمال و تأثیر بالقوه خطرات ارزیابی و کارهایی برای کاهش یا پیشگیری از آنها انجام می‌شود.

این ریسک‌ها می‌توانند از عوامل اقتصادی، تغییرات نظارتی، پیشرفت‌های تکنولوژیکی و عوامل محیطی ناشی شوند. عوامل داخلی مثل مشکلات عملیاتی، خطای انسانی و فساد مالی هم می‌توانند باعث تشدید این ریسک‌ها شوند.

برای مدیریت موثر باید یک رویکرد سیستماتیک و ساختاریافته برای شناسایی و ارزیابی ریسک‌ها و اجرای استراتژی‌هایی برای مدیریت آنها پیش گرفت. مثلا هنگام مواجهه با ریسک، باید یک سری سیاست‌ها و رویه‌هایی را اجرایی کرد، منابعی را تخصیص داد و نظارت و گزارش کرد.

مراحل مدیریت ریسک

1-شناسایی ریسک: در این مرحله، خطرات بالقوه‌ای که می‌تواند بر اهداف سازمان تأثیر بگذارد، شناسایی می‌شود. این گام می‌تواند شامل انجام ارزیابی ریسک، بررسی داده‌های تاریخی و مشورت با سهامداران باشد.

2- ارزیابی ریسک: شامل ارزیابی احتمال و تاثیر بالقوه ریسک‌های شناسایی‌شده است. در این مرحله ممکن است از ابزارها و تکنیک‌های ارزیابی ریسک برای تعیین کمیت و اولویت‌بندی ریسک‌ها بر اساس احتمال و تأثیر آنها استفاده شود.

3- کاهش ریسک: در این گام هم استراتژی‌هایی برای کاهش احتمال یا تأثیر ریسک‌های شناسایی ‌شده اجرا می‌شوند. این استراتژی‌ها می‌توانند کنترل کردن، صحبت کردن در مورد شرایط اضطراری و غیرمترقبه و تخصیص منابع برای مدیریت ریسک باشد.

4- نظارت و گزارش ریسک: به معنای نظارت بر مواقعی که در معرض خطر قرار می‌گیرید و گزارش در مورد اثربخشی استراتژی‌های مدیریت ریسک است. این مرحله ممکن است شامل اجرای مکانیسم‌های گزارش ریسک، بررسی و به‌روزرسانی منظم استراتژی های مدیریت ریسک باشد.

در حقیقت مدیریت موثر ریسک می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا در معرض خطر قرار گرفتن را به حداقل برسانند و در زمان بلاتکلیفی بتوانند دوباره به حالت عادی برگردند. همچنین می‌تواند به سازمان‌ها برای دستیابی به اهداف تجاری، تبعیت از مقررات و حفظ اسم و رسمش کمک کند.

انواع مدیریت ریسک

چهار نوع مدیریت ریسک وجود دارد. در ادامه به توضیح مختصری در مورد هر یک می‌پردازیم:

1-مدیریت ریسک پیشگیرانه: این نوع مدیریت ریسک بر انجام اقداماتی برای جلوگیری از وقوع خطرات در وهله اول تمرکز دارد. و ممکن است شامل اجرای سیاست‌ها، رویه‌ها و پروتکل‌ها برای کاهش احتمال وقوع یک موقعیت ریسکی باشد.

2- مدیریت ریسک اصلاحی: این نوع مدیریت ریسک، بر اصلاح یک موقعیت ریسکی بعد از وقوع آن تمرکز دارد و ممکن است شامل انجام یک عمل متقابل برای کم کردن تأثیر رویداد و جلوگیری از تکرار آن در آینده باشد.

3- مدیریت ریسک شناسایی‌کننده: این نوع مدیریت ریسک، شناسایی خطراتی است که ممکن است رخ داده باشد یا در حال حاضر در حال وقوع است و شامل پیاده‌سازی سیستم‌های نظارت و کنترلی برای شناسایی رویدادهای خطر بالقوه در زمان واقعی است.

4- مدیریت ریسک پیش‌بینی‌کننده: در این نوع مدیریت ریسک از تکنیک‌های تحلیل داده‌ها و مدل‌سازی برای پیش‌بینی رویدادهای احتمالی ریسک قبل از وقوع استفاده می‌شود. این نوع مدیریت ممکن است شامل تجزیه و تحلیل داده‌های تاریخی برای شناسایی الگوها و روندهایی باشد که می‌تواند به پیش‌بینی رویدادهای ریسکی آتی کمک کند.

رویکرد های مدیریت ریسک

1-مدیریت ریسک سازمانی (ERM): یک رویکرد جامع برای مدیریت ریسک است که در کل میزانِ ریسک یک سازمان را شناسایی و مدیریت می‌کند. از طرفی هم شامل شناسایی ریسک‌ها و فرصت‌های بالقوه، ارزیابی تاثیرشان بر سازمان و اجرای استراتژی هایی برای مدیریت آنها می‌شود. این رویکرد به سازمان‌ها کمک می‌کند تا دیدی جامع نسبت به خطرات در بخش‌های مختلف و عملکردهای تجاری پیدا کنند.

2- مدیریت ریسک عملیاتی: این نوع مدیریت شامل شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌هایی است که از عملیات روزانه یک سازمان نشات می‌گیرند. این ریسک‌ها مربوط به افراد، فرآیندها، فناوری و عوامل خارجی است. مدیریت ریسک عملیاتی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کنند که فرآیندهای تجاری آنها موثر، کارآمد و پایدار هستند.

3- مدیریت ریسک مالی: شامل شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌های ناشی از معاملات و سرمایه‌گذاری ‌های مالی است. این نوع مدیریت ریسک‌های مربوط به اعتبار، بازار، نقدینگی و عوامل عملیاتی را کنترل می‌کند. مدیریت ریسک مالی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا منابع مالی شان را به طور موثر مدیریت کنند و زیان‌های احتمالی را کاهش دهند.

4- مدیریت ریسک امنیت اطلاعات: شامل شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌‌های مربوط به محرمانه بودن، درستی و در دسترس بودن اطلاعات است. این نوع مدیریت خطرات مربوط به نقض داده‌ها، حملات سایبری و تهدیدات داخلی را کنترل می‌کند. مدیریت ریسک امنیت اطلاعات به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از اطلاعات حساسشان محافظت و از مقررات مربوطه تبعیت کنند.

5- مدیریت ریسک استراتژیک: شامل شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌های مرتبط با اهداف و مقاصد استراتژیک سازمان است. این نوع مدیریت خطرات مربوط به روند بازار، رقابت و تغییرات نظارتی را کنترل می‌کند. در واقع مدیریت ریسک استراتژیک به سازمان‌ها کمک می‌کند تا هوشمند و توانمند بمانند و با محیط‌های تجاری در حال تغییر سازگار شوند.

6- مدیریت ریسک اعتبار: این مدیریت شامل شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌های مرتبط با اعتبار یک سازمان است. این نوع از مدیریت خطرات مربوط به تبلیغات منفی، شکایات مشتریان و رسانه‌های اجتماعی را کنترل می‌کند. مدیریت ریسک اعتبار به سازمان‌ها کمک می‌کند تا تصورات مثبتی که دیگران در مورد برندشان دارند و مشتریان وفادارشان را حفظ کنند.

7- مدیریت ریسک تطابق: مدیریت ریسک انطباق یا همان تطابق شامل شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌های مربوط به تبعیت کارها از مقررات است. این مدیریت خطرات مربوط به الزامات قانونی و نظارتی مثل قوانین حفظ حریم خصوصی داده‌ها و مقررات ضد پولشویی را کنترل می‌کند. این نوع مدیریت ریسک به سازمان‌ها کمک می‌کند تا جلوی جریمه‌ها و غرامت‌ها را بگیرند و روابط خوبشان را با نهادهای نظارتی حفظ کنند.

ریسک دیجیتال چیست؟

مدیریت ریسک دیجیتال جزء حیاتی عملیات تجاری مدرن است، زیرا استفاده گسترده از فناوری و دیجیتالی شدن، باعث ایجاد ریسک‌های جدید و پیچیده‌ای شده است. این خطرات می‌تواند شامل نقض اطلاعات، حملات سایبری، خرابی سیستم و سایر اختلالات دیجیتال باشد که می‌تواند عواقب بدی برای اعتبار، منابع مالی و فعالیت‌های سازمان در پی داشته باشد. در ادامه این مقاله، جنبه‌های مختلف مدیریت ریسک دیجیتال مثل بهترین شیوه‌ها، روندهای نوظهور و اهمیت مدیریت این نوع ریسک را بررسی خواهیم کرد.

اهمیت مدیریت ریسک دیجیتال

مدیریت ریسک دیجیتال به دلایل مختلفی ضروری است. اولا به این دلیل که فناوری دیجیتال در عملیات تجاری مدرن به طرز گسترده‌ای نفوذ کرده است. شرکت‌ها برای همه چیز از ذخیره داده‌های حساس گرفته تا برقراری ارتباط با مشتریان و فروشندگان، به فناوری وابسته هستند. هر گونه اختلال یا خرابی در این سیستم‌ها می‌تواند عواقب چشمگیری مثل کم شدن درآمد، آسیب رسیدن به اعتبار و از دست دادن اعتماد مشتری را به همراه داشته باشد. ثانیا، ریسک‌های دیجیتال دائما در حال تغییر هستند و باعث به وجود آمدن تهدیدهای جدیدتری می‌شوند.

مدیریت ریسک دیجیتال موثر به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از این خطرات پیشی بگیرند و برای اختلالات احتمالی آماده شوند. در نهایت، رعایت مقررات یکی دیگر از عوامل مهم در مدیریت ریسک دیجیتال است. بسیاری از صنایع، تابع مقررات مربوط به حریم خصوصی و امنیت داده‌ها هستند زیرا تبعیت نکردن از آنها می‌تواند پیامدهای قانونی و اقتصادی بدی به همراه داشته باشد.

7 نوع ریسک دیجیتال

هفت ریسک‌ دیجیتالی رایجی که سازمان‌ها باید نسبت به آنها آگاه باشند، عبارتند از:

1-خطرات امنیت سایبری: خطرات امنیت سایبری تهدیدی برای امنیت سیستم‌های دیجیتال، شبکه‌ها و داده‌ها به حساب می‌آیند. این خطرات می‌توانند بدافزارها، حملات فیشینگ، نقض داده‌ها و حملات محروم‌سازی از سرویس باشد. خطرات امنیت سایبری می‌تواند منجر به خسارات مالی، آسیب رساندن به اعتبار و تعهدات قانونی شود.

2- ریسک‌های شخص ثالث: ریسک‌های شخص ثالث خطراتی هستند که توسط فروشندگان، پیمانکاران و سایر شرکای شخص ثالث که به سیستم‌ها و داده‌های دیجیتال یک سازمان دسترسی دارند، ایجاد می‌شوند. خطرات شخص ثالث می‌تواند شامل اختلالات زنجیره تامین، نقض داده‌ها و سایر آسیب‌های امنیتی به وجود آمده توسط شرکای شخص ثالث باشد.

3- ریسک ‌های انطباق: ریسک‌های انطباق، خطرات ناشی از عدم انطباق کارها با مقررات، استانداردها و الگوهای مرتبط با امنیت اطلاعات دیجیتال هستند. خطرات انطباق می‌تواند جریمه، تعهدات قانونی و آسیب به اعتبار یک سازمان باشد.

4- خطرات حفظ حریم خصوصی داده‌ها: خطرات حریم خصوصی داده‌ها خطراتی هستند که در اثر دسترسی، افشا یا استفاده غیرمجاز از داده‌های شخصی یا حساس ایجاد می‌شوند. خطرات حفظ حریم خصوصی داده‌ها می‌تواند شامل نقض داده‌ها، به اشتراک‌گذاری غیرمجاز داده‌ها و اقدامات ناکافی برای حفاظت از داده‌ها باشد.

5- ریسک ‌های عملیاتی: این ریسک‌ها، خطرات مرتبط با عملیات روزانه سیستم‌ها، شبکه‌ها و داده‌های دیجیتال هستند. این خطرات می‌تواند شامل خرابی سیستم، خرابی داده‌ها و خطاهای انسانی باشد.

6- ریسک ‌های اعتبار: ریسک‌های اعتبار، خطراتی هستند که با تبلیغات منفی یا تغییر ذهنیت مردم نسبت به فعالیت‌های دیجیتالی سازمان ایجاد می‌شوند. خطرات مربوط به اعتبار می‌تواند شامل نظرات منفی، واکنش منفی در رسانه‌های اجتماعی و آسیب رساندن به اسم و رسم یک سازمان باشد.

7- ریسک ‌های مالی: ریسک‌های مالی ضرر و زیان‌های مرتبط با تبعات مالی ریسک‌های دیجیتال، مثل هزینه نقض امنیت سایبری یا جریمه‌های قانونی هستند.

ترندهای برای مدیریت ریسک دیجیتال

1-امنیت فضای ذخیره ابری: استفاده از شبکه خدمات ابری در سال‌های اخیر به طور فزاینده‌ای طرفدار پیدا کرده است، اما از طرفی هم خطرات جدیدی در رابطه با حریم خصوصی و امنیت داده‌ها گریبان‌گیر سازمان‌ها خواهد شد. سازمان‌ها بیش از پیش از خدمات مبتنی بر فضای ابری برای ذخیره و مدیریت داده‌هایشان استفاده می‌کنند، اما این بدان معناست که اطلاعات حساس خارج از زیرساخت فیزیکی خودشان ذخیره می‌شود. امنیت فضای ابری وقتی واقعا برقرار می‌شود که کنترل‌ دسترسی خوبی انجام شود، داده‌های حساس رمزگذاری شوند و برای چک کردن تهدیدات احتمالی مرتبا بر محیط‌های ابری نظارت شود. سازمان‌ها باید درک روشنی از اقدامات امنیتی اجرا شده توسط ارائه‌دهنده خدمات ابریشان داشته باشند و اقداماتی را برای کاهش خطرات احتمالی انجام ‌دهند.

2- هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی: با اینکه هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی پتانسیل تقویت امنیت را دارند، اما خطرات جدیدی را هم در رابطه با حریم خصوصی و امنیت داده‌ها با خودشان به همراه دارند. برای مثال، سیستم‌های مجهز به هوش مصنوعی ممکن است در برابر حملاتی که ورودی‌های داده را دستکاری می‌کنند، آسیب‌پذیر باشند. سازمان‌ها باید اطمینان حاصل کنند که سیستم‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین آنها در برابر این خطرات ایمن و مقاوم هستند. مدیریت موثر ریسک هوش مصنوعی و یادگیری ماشین شامل کنترل و تست‌ درست برای پیدا کردن نقاط ضعف احتمالی است.

3- امنیت اینترنت اشیا (IoT): با افزایش استفاده ار دستگاه‌های اینترنت اشیا، سازمان‌ها باید خطرات امنیتی مرتبط با این دستگاه‌ها را هم در نظر بگیرند. دستگاه‌های اینترنت اشیا را می‌توان به راحتی هک و به عنوان نقاط ورود به شبکه یک سازمان استفاده کرد که این می‌تواند داده‌های حساس را به خطر بیندازد. در حقیقت سازمان‌ها باید کنترل‌ امنیتی جدی را لحاظ کنند و برای بررسی تهدیدات احتمالی، روی دستگاه‌های IoT  نظارت کنند.

4- بیمه سایبری: با تکمیل شدنِ ریسک‌های دیجیتال، سازمان‌ها برای مدیریت ریسک‌هایشان بیشتر از قبل به بیمه سایبری روی می‌آورند. در حقیقت بیمه‌نامه ‌های سایبری معمولا طیف وسیعی از خطرات، از جمله نقض داده‌ها، حملات سایبری و سایر اختلالات دیجیتال را پوشش می‌دهند. سازمان‌ها باید به دقت شرایط بیمه سایبری را در نظر بگیرند و مطمئن شوند بیمه‌نامه آنها تمام خطرات احتمالی را پوشش می‌دهد.

5- تبعیت از مقررات: بسیاری از صنایع تابع مقررات مربوط به حریم خصوصی و امنیت داده‌ها هستند. عدم رعایت این مقررات می‌تواند تبعات قانونی و مالی بدی را برایشان در پی داشته باشد. سازمان‌ها باید خودشان را با آخرین مقررات آپدیت کنند و با تمام قوانین و مقررات قابل اجرا هماهنگ باشند.

6- امنیت اعتماد صفر: امنیت اعتماد صفر یک مدل امنیتی نوظهور است که فرض می‌کند همه دستگاه‌ها و کاربران، چه در داخل و چه خارج از شبکه یک سازمان، تهدیدهای بالقوه هستند. این مدل برای به حداقل رساندن خطر دسترسی غیر مجاز، کنترل دسترسی دقیق و اقداماتی برای احراز هویت انجام می‌دهد. امنیت اعتماد صفر به عنوان راهی برای کاهش خطرات دیجیتال و بهبود امنیت کلی محبوبیت زیادی پیدا کرده است.

فرآیند مدیریت ریسک دیجیتال

مدیریت ریسک دیجیتال فرآیند شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌های مرتبط با استفاده از فناوری‌های دیجیتال است. این فرآیند شامل چندین مرحله کلیدی است که برای مدیریت ریسک موثر حیاتی هستند.

1-شناسایی ریسک ‌های دیجیتال بالقوه: اولین قدم در مدیریت ریسک دیجیتال، شناسایی ریسک‌های دیجیتالی بالقوه است که ممکن است بر یک سازمان تأثیر بگذارد. این مرحله شامل ارزیابی سرمایه‌های دیجیتالی سازمان مثل سخت‌افزار، نرم‌افزار و داده‌ها و شناسایی تهدیدهای بالقوه برای آن دارایی‌ها است.

2- ارزیابی احتمال و تاثیر ریسک‌ها: زمانی که ریسک‌های دیجیتال بالقوه شناسایی شدند، گام بعدی ارزیابی احتمال و تاثیر بالقوه هر ریسک است. این مرحله شامل ارزیابی احتمال وقوع هر ریسک و پیامدهای بالقوه هر ریسک در صورت وقوع است.

3- اولویت ‌بندی ریسک‌ها: ریسک‌ها باید بر اساس احتمال و تاثیر بالقوه هر ریسک، اولویت‌بندی شوند تا مشخص شود کدامشان به رسیدگی و توجه بیشتری نیاز دارند. در این اولویت‌بندی باید عواملی مثل تأثیر مالی بالقوه، احتمال وقوع و مقاومت سازمان در برابر آن ریسک در نظر گرفته شود.

4- ایجاد یک استراتژی برای مدیریت ریسک: زمانی که ریسک‌ها شناسایی و اولویت‌بندی شدند، سازمان می‌تواند یک استراتژی مدیریت ریسک برای کاهش یا مدیریت ریسک‌های شناسایی ‌شده، ایجاد کند. این استراتژی ممکن است ترکیبی از اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی مثل بازرسی‌های امنیتی، برنامه‌ریزی برای واکنش به اتفاق و ارزیابی‌ منظم ریسک باشد.

5- در نظر گرفتن معیارهایی برای ‌مدیریت ریسک: بعد از تدوین استراتژی مدیریت ریسک، باید معیارهایی برای مدیریت و کاهش ریسک‌های شناسایی ‌شده در نظر گرفته شوند. این مرحله ممکن است شامل کنترل‌های فنی مثل ایجاد فایروال‌ ها، استفاده از نرم‌افزار آنتی‌ویروس، راه‌اندازی سیستم‌های تشخیص نفوذ و همچنین اتخاد سیاست‌ها و رویه‌هایی برای مدیریت دسترسی کاربر، امنیت داده‌ها و واکنش به اتفاق باشد.

6-نظارت و بررسی ریسک‌ها: ریسک‌ های دیجیتالی دائما در حال تغییر هستند، بنابراین نظارت و بررسی مستمر ریسک‌ها برای اطمینان از کارآمد بودن استراتژی مدیریت ریسک مهم است. این مرحله شامل ارزیابی‌های منظم ریسک، نظارت بر گزارش‌های امنیتی و هشدارها و بررسی برنامه‌های واکنش به حادثه برای اطمینان از به‌روز ماندن و موثر بودن آنها باشد.

جمع‌بندی

برای اینکه مدیریت ریسک دیجیتال واقعا کارساز باشد، باید از یک رویکرد جامع و مستمر برای شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک استفاده کرد. سازمان‌ها باید در اجرای استراتژی‌های مدیریت ریسک فعال باشند تا تأثیر ریسک‌های دیجیتالی بالقوه بر عملیات، شهرت و ثبات مالیشان را به حداقل برسانند. با طی کردن این مراحل، سازمان‌ها می‌توانند مطمئن باشند که از یک استراتژی خوب مدیریتی برای به حداقل رساندن تأثیر ریسک‌های دیجیتال بر کسب ‌و کارشان استفاده می‌کنند.